اطلاعات عمومی شترمرغ (بخش 2)

بخش اول

بخش دوم

بخش سوم

 

 

آماده سازی اتاق هچر جهت ورود تخم:‏
‏1-‏ شستشوی و ضدعفونی کامل دستگاه و اتاق هچر‏
‏2-‏ دود دادن دستگاه و اتاق هچر با استفاده از پرمنگنات پتاسیم و فرمالین
‏3-‏ کالیبره کردن دستگاه حداقل 12 ساعت قبل از ورود تخم به دستگاه‏
جهت بهسازی هچری و داشتن شرایط بهداشتی مناسب نیاز به آزمایش برای سنجش میزان آلودگی باکتریایی و قارچی ‏دستگاه جوجه‌کشی است، همچنین تخم‌های هچ شده، کرک جوجه‌ها و جنین‌های مرده همگی باید مورد آزمایش ‏قرار بگیرند تا کفایت مرحله نهایی دود دادن با فرمالین و پرمنگنات مشخص شود. دیوارهای ساختمان، میزها و سینی‌ها ‏بوسیله سواب مالی در فواصل منظم (حداقل 2 هفته یکبار) باید چک شوند. منابع آب مورد استفاده در هچری از نظر ‏شمارش میکروبی و «کل نمکهای حل شده» که معیاری برای تعیین سختی آب است باید مورد بررسی قرار بگیرند. ‏هچ ضعیف و یا تولید جوجه‌های با کیفیت پایین بر اثر وجود میکروبهایی نظیر Staphylococci ‎Mycoplasm salmonella, Pesudomonas, E.Coli,‎‏ در بخش جوجه‌کشی ایجاد می‌شوند.‏
ورود تخم به هچر :‏
پیش از ورود تخم به هچر ابتدا کلیه تخم‌ها به صورت انفرادی وزن شده، وزن‌های بدست آمده در دفتر جوجه‌‏کشی ثبت می‌گردد.‏
‏24-48 ساعت قبل از تفریخ، تخم‌ها به صورت افقی به دستگاه هچر منتقل می‌شوند، این زمانی است که 10% از جنین ‏داخل تخم‌ها دارای تحرک لازم جهت خروج از تخم باشند، طی این مرحله کیسه زرده به داخل بدن جنین کشیده می‌‏شود و سیستم تنفسی ریوی به کار می‌افتد، در نتیجه جنین به کمک نوک زدن به اتاقک هوایی و سوراخ کردن آن می‌‏تواند از اکسیژن موجود در آن استفاده نماید. درجه حرارت دستگاه هچر 5/0- 1 سانتی گراد کمتر و رطوبت آن کمی ‏بالاتر از دستگاه ستر است. تخم‌ها در بخش هچر برخلاف ستر نباید بچرخند. موقعیت طبیعی جوجه‌ها در داخل تخم ‏به این صورت است که سر جوجه در بین رانهایش بوده و نوک در سمت کیسه زرده قرار گرفته است، در روزهای آخر ‏جوجه‌کشی جنین جهت جلوگیری از خفه شدن سر را بالای پنجه‌ها قرار داده و نوک خود را به درون کیسه هوایی ‏می‌برد. پس از ورود نوک به درون کیسه هوایی جنین استراحت کوتاهی داشته که این استراحت می‌تواند از چند ‏ساعت تا یک روز به طول بیانجامد. جوجه‌هایی که در وضعیت طبیعی قرار گرفته‌اند قادرند به تنهایی از تخم خارج ‏شوند و نیازی به کمک آنها نیست، اما اگر جوجه‌ای در وضعیت غیر طبیعی مانند: قرار گرفتن سر در جهت خلاف ‏کیسه هوایی، استقرارسر بین پاها، قرار نگرفتن سر زیر بال راست و متمایل شدن سر به سمت چپ، قرار گرفتن انگشتان ‏بالای سر، قرار گرفتن نوک در بالای بال راست قرار گرفته باشد این جوجه برای تفریخ نیازمند کمک بوده و نهایتا ‏جوجه ضعیفی خواهد بود که قادر به ایستادن برروی پا و خوردن غذا نیست. ‏
زمان لازم جهت پاره شدن غشاء داخلی پوسته و کیسه هوایی توسط جنین در هنگام تفریخ حدود 12 تا 18 ساعت می‌‏باشد. اگر چنانچه سوراخ کردن و شکستن پوسته تخم توسط جنین بیش از 12 ساعت به طول بیانجامید می‌توان ‏سوراخی کوچک در بالای کیسه هوایی ایجاد کرد تا هوا و اکسیژن کافی جهت تنفس جوجه‌ها در اختیارشان قرار ‏بگیرد. زمان خروج از تخم نبایستی بیشتر از 5/1 روز به طول بیانجامد. ‏
مراحل خروج طبیعی جوجه از تخم شامل: چرخش و قرار گرفتن در موقعیت هچ، پاره نمودن غشا داخلی، تنفس از ‏هوای موجود در کیسه هوایی، سوراخ نمودن پوسته و خروج از تخم.‏
جوجه تا زمانی در بخش هچر باقی می‌ماند که خشک گردد، پیش از خروج جوجه از تخم ابتدا ناف را چک کرده تا ‏ازبسته شدن آن اطمینان حاصل شود، سپس بند ناف را با بتادین، الکل، کلرام مفنیکل و یا محلول 7 درصد ید ‏ضدعفونی کنید. پس از خشک شدن هر جوجه به صورت انفرادی وزن‌کشی می‌گردد. چنانچه مقداری از کیسه زرده ‏در بیرون بدن جوجه باقی مانده باشد می‌توان آن را با ماساژ دادن به داخل شکم فرستاد، سپس ناف بخیه زده می‌شود. ‏پس از اتمام هفته اول دوباره ناف را چک کنید که چرک نکرده باشد. اکثر تلفات هفته آخر جوجه‌کشی و غالب ‏مرگ و میرهای مربوط به هفته اول پرورش مربوط به عفونت کیسه زرده است.‏

  همه چیز درباره شتر مرغ
قیمت جهانی فرآورده‌های شتر مرغ: صدها سال پیش شتر مرغ را فقط به دلیل پرهای زیبا و ارزشمندشان در آفریقا شکار می‌کردند لیکن با پی بردن به ارزش گوشت باکیفیت بالای این پرنده و همچنین پوست بسیار مرغوب آن ارزش پر در درجه اهمیت بعد قرار گرفته است پرورش تجاری شتر مرغ امروز به صورت معنی دارتری گسترش یافته و به دلایل زیر مورد استقبال پرورش دهندگان دام و طیور قرار گرفته است:
 

1- گوشت قرمز شتر مرغ در واقع شبیه گوشت گوساله است با این مزیت که از لحاظ کم بودن کلسترول و چربی شبیه گوشت مرغ و ماهی و از لحاظ پروتئین بالا با گوشت گوساله مقایسه می‌شود. هر 5 شتر مرغ پرواری برابر یک گوساله پرواری گوشت تولید می‌کند.

2- پوست چرم مانند این پرنده در صنعت سراجی مورد استفاده قرار می‌گیرد. چربی طبیعی که در پوست شتر مرغ وجود دارد باعث انعطاف پذیری و مقاوم بودن آن در مقابل خشکی و ترک خوردگی می‌شود. از پوست شتر مرغ در صنایع کفش و کیف استفاده می‌شود. میزان پوست هر شتر مرغ 13 فوت مربع (5/3 متر مربع) است که هر فوت مربع آن 35 دلار قیمت دارد.

3- پر شتر مرغ که معمولاً هر سال 2 بار از بدن پرنده چیده می‌شود جمعاً در سال حدود یک کیلوگرم پر استحصال می‌شود که هر کیلوگرم آن 1000 دلار در بازارهای جهانی خرید و فروش می‌شود که از این پرها در کارهای زینتی و یا تهیه جاروهای گرانقیمت استفاده می‌شود. پر شتر مرغ علاوه بر گرد و غبار معمولی به علت داشتن خاصیت الکترواستاتیک قادر است تمام ذرات را به خود جذب کند.

4- تخم شتر مرغ نیز یکی از فرآورده‌های پرمصرف در جهان است. هر تخم شتر مرغ بالاتر از 5/1 کیلوگرم وزن دارد و حدود 24 عدد تخم‌مرغ معمولی است و طعم آن شیرین تر از تخم‌مرغ است. بومیان آفریقایی قرن هاست که از تخم شتر مرغ به عنوان منبع غذایی و از پوسته آن به عنوان ظرف (کاسه) استفاده می‌کنند. پوسته تخم شترمرغ به اندازه ظروف چینی محکم است و هنرمندان و صنعتگران آنرا رنگ آمیزی کرده و یا با جواهرات مختلف تزئین می‌کنند.

5- استفاده‌های پزشکی از فرآورده‌های شتر مرغ مرسوم است از غضروف پای شتر مرغ جهت تعویض غضروف پای انسان استفاده می‌شود. مغز شتر مرغ نوعی آنزیم تولید می‌کند که برای درمان بیماری استفاده می‌شود. چشم پزشکان آفریقای جنوبی معتقدند که به دلیل شباهت زیادی که ساختمان چشم شتر مرغ با چشم انسان دارد و قرنیه چشم شتر مرغ بهترین انتخاب برای پیوند و جایگزینی قرنیه چشم انسان دارد می‌توان آنرا جهت پیوند به کار برد با وجودیکه این عمل عجیب به نظر می‌رسد لیکن با توجه به اتفاقات مشابهی که در دنیای پزشکی به کرات اتفاق افتاده این مسأله قابل تعمق است.

6- روغن شتر مرغ در صنایع آرایشی استفاده می‌شود و هر شتر مرغ حدود شش لیتر روغن تولید می‌کند. با وجودیکه این پرنده بزرگ توانسته است به بازارهای آمریکا، اروپا، استرالیا، آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی، چین و سایر نقاط جهان وارد شود لیکن در حال حاضر آفریقا قسمت عمده پرورش و تولید و صادرات فرآورده‌های این پرنده را به خود اختصاص داده است.
 

مقایسه شتر مرغ و گاو:
تولید گوشت مرغ در مقایسه با گاو حدود چهار برابر می‌باشد. دوره حاملگی و زایش گاو حدود 9 ماه می‌باشد در صورتیکه دوره هچ تخم شتر مرغ 42 روز می‌باشد. یک گاو در طول یکسال یک رأس گوساله تولید می‌کند در حالیکه شتر مرغ توانایی تولید چهل عدد جوجه را دارد. استحکام چرم شتر مرغ 3 برابر چرم گاو می‌باشد. مقدار پروتئین گوشت گاو و شتر مرغ تفاوت چندانی نداشته لیکن میزان کلسترول موجود در گوشت گاو دو برابر گوشت شتر مرغ می‌باشد. طعم گوشت شتر مرغ شبیه گوشت گاو می‌باشد. هر پنج شتر مرغ به اندازه یک گوساله پرواری گوشت تولید می‌کند همانگونه که همگی مطلع هستیم از ابتدای خلقت بشر علی رغم افزایش مداوم جمعیت، منابع تامین‌کننده احتیاجات همواره ثابت بوده و طی سالیان، تنها راهها و روش‌های بهره‌برداری از این منابع تغییر کرده‌اند یعنی در طی سالهای گذشته بشر با استفاده از روشهای نوین علمی اقدام به تجهیز و به تبع آن افزایش میزان بهره برداری از این منابع نموده است که البته در پاره‌ای از موارد به کارگیری برخی از این روشها به دلیل ناهمگونی با سیستم طبیعی و عدم تحقیقات کافی روی اثرات دراز مدت آنها پیش از استفاده وسیع، منجر به وارد آمدن خسارات غیر قابل جبرانی به اکو سیستمهای مناطق مورد اجرا گردیده است . که از این میان می‌توان به تکثیر و پرورش گونه هایی از از آبزیان غیر بومی در آبهای شمالی ایران بدون توجه به اثراتی که در دراز مدت بر روی گونه‌های غیربومی خواهند داشت و یا استفاده از سم د.د.ت و پیامد‌های ناشی از آن اشاره کرد .
با توجه به مطالب ذکر شده اهمیت استفاده از روشهای علمی نوین و کارآمدی که همراه با افزایش میزان بهره‌وری و تولید، دارای بیشترین سازگاری با محیط و عوامل طبیعی، و خصوصاً شرایط بومی و ویژگیهای اکوسیستم هر منطقه بوده و کمترین زیانها و تغییرات را در پی داشته‌باشد به خوبی آشکار می‌گردد. در حقیقت باید گفت طی چند سال اخیر و همزمان با رشد و توسعه صنعت پرورش شترمرغ در سراسر دنیا شاهد بوجود آمدن انجمنها و موسساتی هستیم که برای حفظ، رشد، ارتقاء و تامین بازار فروش در تلاش اند و از این رو این انجمنها بعنوان یک عنصر اصلی در رشد اقتصادی این صنعت محسوب می‌گردند. متعاقب این تحولات و انجام تحقیقات بیشتر بر روی محصولات تولیدی این پرنده و نتیجتاً دستیابی به فاکتورهای مهمی که باعث افزایش رتبه محصولات این پرنده نظیر گوشت، پوست و … در مقایسه با سایر دامها می‌گردند و در نتیجه افزایش روز افزون تقاضا در بازارهای جهانی بسیاری از افرادی که تا پیش از این آینده این صنعت را مطلوب ندانسته و در آن شرکت نمی کردند هم اکنون به این نتیجه رسیده اند که تحولات محیطی به سرعت در حال رخ دادن بوده و بسیاری از این تحولات مثبت نشان دهنده ارتقا صنعت پرورش شترمرغ به جایگاه یک صنعت بسیار مفید، اشتغال زا و سود آور می‌باشند، لذا کم کم شاهد آن هستیم که حجم سرمایه گذاری در این صنعت در حال افزایش بوده و ما شاهد رشد روز افزون تعداد مزارع در سطح جهان می‌باشیم .
گسترش صنعت پرورش شترمرغ از آفریقای جنوبی به سایر نقاط جهان نشان داد که توسعه این صنعت از سطوح پایین آغاز و باعث ایجاد بازارهای جدید و تولیدات بیشتر گردیده است. اگر تا چند دهه گذشته ارزش این پرنده بیشتر معطوف به پر و جنبه‌های تزئینی آن می‌گردید امروزه و با توجه به افزایش سطح دانش عمومی و تخصصی در مورد محصولات گوناگون این پرنده تولیدکنندگان و مصرف کنندگان توجه ویژه‌ای به شترمرغ بعنوان تولیدکننده گوشت قرمز با کیفیت بالا و متضمن سلامتی مصرف‌کنندگان معطوف داشته‌اند که با توجه به خواص ویژه غذایی خود و نداشتن مشکلات سایر دامها می‌تواند نقش به سزایی را در تولید گوشت قرمز سالم و کاملاً مطمئن جهت تامین نیازهای غذایی مردم جهان بعهده گیرد.
البته لازم به ذکر است که بعلت جوان بودن این صنعت اطلاعات زیادی در خصوص نحوه نگهداری و پرورش آن در دسترس نمی باشد در حالیکه بایستی این صنعت را از جهات بسیاری مانند پرورش و تولید و جنبه‌های ژنتیکی و اصلاح نژادی، رفتارشناسی، تجهیزات مورد نیاز و … مورد بررسی قرار داده و کمبودهای آن را توسط تحقیقات علمی انجام گرفته برطرف نمود تا بدین ترتیب شاهد برطرف شدن مشکلات موجود و ارائه تکنیکهای پرورشی کار آمد باشیم تا بتوان بدنبال آن به بیشترین میزان برگشت سرمایه و کمترین ریسک سرمایه گذاری دست یابیم که این امر نیازمند وجود ارتباطات و روابط گسترده پرورش‌دهندگان با یکدیگر و با انجمنهای علمی تحقیقاتی بازرگانی می‌باشد.
با توجه به مطالب ذکر شده اهمیت استفاده از روشهای علمی نوین و کارآمدی که همراه با افزایش میزان بهره‌وری و تولید، دارای بیشترین سازگاری با محیط و عوامل طبیعی، و خصوصاً شرایط بومی و ویژگیهای اکوسیستم هر منطقه بوده و کمترین زیانها و تغییرات را در پی داشته‌باشد به خوبی آشکار می‌گردد
با توجه به اینکه کشور ما در بخش کشاورزی و دامپروری از ظرفیتهای عظیم و ویژه‌ای برخوردار می‌باشد، سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند علاوه بر تامین غذا و قطع وابستگی از واردات منابع پروتئینی مورد نیاز کشور از جهت اشتغال‌زایی نیز مورد توجه قرار گیرد و با ایجاد فرصتهای جدید شغلی گام مهمی را در تامین آینده جوانان ایفا کند.

  تاریخچه
بیش از ۲۰ میلیون سال پیش اجداد شترمرغها در منطقه‌ای گسترده از اسپانیا در غرب تا چین در شرق ساکن بوده‌اند و در حدود یک میلیون سال پیش این پرندگان به آفریقا مهاجرت کرده و در شمال و شرق و جنوب این قاره اقامت گزیدند. تصاویر به جا مانده از شترمرغها در حکاکی‌ها و نقاشی‌های متعلق به ۱۰۰۰۰-۵۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح مشاهده شده است. طبق گزارش laufer از پوسته‌های خالی تخم‌ها به طور معمول به عنوان فنجان استفاده می‌کردند که اولین مورد مشاهده به حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. در حدود هشت قرن پیش از میلاد مسیح پادشاهان آشوری جهت نشان دادن علاقه و احترام به مقامات دیگر کشورها شترمرغ کشتار می‌کردند. همچنین اشاراتی نسبت به گوشت و پر این پرنده در خطوط هیروگلیف مصر باستان مشاهده شده است. این پرنده جهت ادای احترام بعنوان پیشکش به محضر فرعون برده می‌شد که تاییدیه این مطلب در کتیبه‌های موجود در موزه بریتانیا به وضوح قابل مشاهده است. بر طبق شواهد تاریخی امپراطور رومی الاگابالوس در یکی از جشنهای مجلل خود جهت پذیرائی میهمانانش از مغز ۶۰۰ شترمرغ استفاده کرد.
شروع پرورش در جهان
برای قرون متمادی تامین درخواست پر و گوشت این با روند کشتار آنها در حیات‌وحش همراه بود. اولین تلاشهای ثبت شده جهت پرورش شترمرغ در سالهای ۱۱۲۵ تا ۱۱۹۰ میلادی توسط امپراطور بارباروسا انجام گرفت. اما نخستین مزرعه پرورش موفق در سال ۱۸۵۷ و در الجزایر راه اندازی شد. در حدود دهه ۱۸۶۰ میلادی در Karoo آفریقا و ایالت شرقی آفریقای جنوبی، شترمرغ برای تولید پر و استفاده در تزئینات و مد پرورش داده شد .
اختراع دستگاه جوجه‌کشی (incubator) شترمرغ توسط Arthur در سال ۱۸۶۹ محرک مناسبی برای مزارع پرورش محسوب می‌شد و به دنبال آن درآمد حاصل از پرورش شترمرغ به منظور تولید پر، باعث تحریک گسترش مزارع در آفریقای جنوبی به خصوص اطراف Oudtshorn در Karoo شد و این روند با وجود رکود اقتصادی ۱۸۸۳الی ۱۸۹۰ و ۱۸۹۴ الی ۱۸۹۹ ادامه یافت . اوایل قرن ۲۰ مزارع شترمرغ به خوبی گسترش یافتند.
در سال ۱۹۳۱ افزایش نسبی درآمدهای بدست آمده را ناشی از تولید پر عنوان کردند بطوریکه در سال ۱۹۳۱ پر بعنوان چهارمین کالای صادراتی آفریقای جنوبی مطرح شد. پس از وقوع جنگ جهانی اول و تغییرات مد حاصل از اختراع ماشینهای تندرو که جای درشکه‌ها را گرفتند و به دنبال آن کاهش تقاضای پر سبب شد تا بازار تجارت پر با رکورد عمیقی مواجه شده و تعداد پرندگان در مزارع به سرعت کاهش یابد.
طی آن مزارع بسیار کمی توانستند با وجود این مشکلات در آفریقای جنوبی باقی بمانند. در سال ۱۹۲۵ اتحادیه‌ها و شرکت‌های تعاونی بسیاری جهت رفع مشکلات و تثبیت قیمتها و از بین بردن رکورد اقتصادی موجود دایر شدند. به دنبال آن وقوع جنگ جهانی دوم باعث تجدید استفاده از پر در صنعت مد گردید و همچنین افزایش آگاهی عمومی نسبت به ارزشهای غذایی گوشت منحصر به فرد این پرنده موجب رویکردی دوباره به پرورش صنعتی این پرنده در جهان گردید.
در سال ۱۹۴۵ اتحادیه Klein karoo land boa kooperasie با نام اختصاری KKLK در Karoo تاسیس گردید که این امر موجب تثبیت بازار تجارت پر شد. در اوایل دهه ۱۹۵۰ همزمان با این تحولات بازار تجارت چرم نیز رو به توسعه نهاد. انجمن KKLK تا سال ۱۹۵۹ روی تولید شترمرغ نظارت و کنترل آن را بعهده داشته و به طور عمده مسئول معرفی چرم شترمرغ بعنوان یک محصول لوکس در درجه اول و به دنبال آن تولید پر در درجه دوم بود. در سال ۱۹۶۳ انجمن KKLK یک کشتارگاه ابتدائی برای تولید گوشت نمک سود احداث نمود. اولین دباغ خانه چرم نیز در Oudttshoorn و در سال ۱۹۶۹ ساخته شده و در سال ۱۹۷۴ گسترش یافت و به دنبال آن کشتارگاه جدیدی در سال ۱۹۸۱ تاسیس گردید.
بیش از ۱۵-۱۰ سال گذشته تولید و درخواست برای گوشت شترمرغ بعنوان یک محصول اصلی افزایش یافته و مزارع شترمرغ در اکثر نقاط جهان به خصوص در آفریقای جنوبی با کشتار سالیانه حدود 150.000 قطعه شترمرغ مسئولیت تامین این نیاز جهانی را بعهده داشته‌اند. گرچه در ابتدای امر چرم بعنوان محصول اصلی و ابتدائی شترمرغ عنوان می‌گردید اما در طول دهه نود فعالیت در بازار تجارت گوشت شترمرغ افزایش چشمگیری یافت و این حرکت رو به رشد تا کنون نیز ادامه دارد به طوریکه از سال ۱۹۹۳ تعداد پرندگان کشتاری به طور سالیانه افزایش پیدا کرده و در حال حاضر به بیش از 300.000 قطعه در سال رسیده است.

  چگونگی گسترش این صنعت در جهان
در آغاز سود ناشی از تولید پر در مزارع شترمرغ سبب پیشرفت و ترقی قابل توجهی در صادرات پرنده به ایالت متحده آمریکا، اروپا، شمال آفریقا، امریکای جنوبی، استرالیا و … گردید . البته در آن هنگام و به منظور حمایت از این صنعت صادرات پرنده زنده و بالغ از سوی دولت آفریقای جنوبی تحریم گردید و این دولت تنها صادرات تخم را در سال ۱۹۰۶ مجاز می‌دانست. با رکود اقتصادی بازار تجارت پر بیشتر پرندگان کشتار شدند بطوریکه در سال ۱۹۲۱ تنها ۲۳۱ پرنده در ایالت متحده آمریکا و استرالیا و اروپا زنده ماندند.با شروع دهة ۱۹۸۰ در اسرائیل مزارع پرورشی به سرعت توسعه یافته و پرورش و کشتار آنها در این کشور صاحب رتبة دوم پس از آفریقای جنوبی گردید. توجه به پرورش شترمرغ در ایالات متحده آمریکا و کانادا بوسیله واردات پرنده و تخم نطفه‌دار افزایش یافته و هم اکنون نیز بازار خوبی جهت پرورش و کشتار این پرنده در کشورهای فوق وجود دارد. از سوی دیگر استرالیائی‌ها نیز صنعت پرورش شترمرغ را توسعه دادند گرچه هم اکنون تنها به طور محدود برروی ذخایر ژنتیکی پرندگان نیمه وحشی کارمی کنند.
همچنین بیشتر کشورهای اروپائی نیز از سال ۱۹۹۰ پرورش شترمرغ را بر پایه واردات از آفریقا و اسرائیل قرار داده و توانستند در آن سالها به مرحله کشتار نیز دست یابند. اگرچه در حال حاضر بدلیل افزایش هزینه‌های تولید در این کشورها و امکان واردات گوشت ارزانتر از سایر کشورهای تولید کننده تولید شترمرغ در اروپا از رونق کمتری نسبت به سالهای گذشته برخوردار گردیده است. همزمان با این تغییر و تحولات صنعت پرورش شترمرغ در سطح بین المللی کشورهای آفریقایی نیز به عنوان بنیانگذاران این صنعت شروع به توسعه سیستم‌های پرورشی مزارع خود نموده‌اند چنانکه بطور مثال مزارع Namibia نامیبیا بطور عمده بر پایه پرندگان اصیل با خصوصیات ژنتیکی خوب طرح‌ریزی شده و مزارع زامبیا Zambia بر پایه شترمرغ محلی و زیرگونه‌های بومی آن منطقه قرار گرفته و در سال ۱۹۹۵ به مرحله کشتار نزدیک شدند.
علاوه بر کشورهای مذکور در سالیان اخیر شاهد توسعة این صنعت به کشورهایی در شرق بوده ایم و آنها توانسته اند به موفقیتهای خوبی در این زمینه دست پیدا کنند بطوریکه کشور چین در آسیا در سال گذشته میزان کشتار نسبتاً خوبی را داشته است. البته لازم به ذکر است که شکستن تحریم صادرات پرنده زنده از آفریقای جنوبی در سال ۱۹۹۷ سبب صادرات پرنده زنده و تخم نطفه‌دار گردید که این روند باعث پیشرفت و ترقی مزارع بومی شده و آنها قادر گردیدند تا بازار جدیدی را برای خود بوجود آورند.تمامی تلاشهای انجام گرفته جهت ارتقا، رشد و گسترش این صنعت در جهان باعث گردید تا طی سالیان گذشته شاهد پیشرفت روز افزون این صنعت در جهان و تاسیس مزارع جدید پرورشی در سراسر دنیا باشیم بطوریکه کشورهایی نظیر چین، ترکیه، عربستان، ایران و … در آینده ای نزدیک سهم به سزائی را در تولید جهانی در این صنعت بعهده خواهند گرفت .

  رده بندی شترمرغ‌ها و نژاد‌های موجود
شترمرغ یا Camel bird که به خاطر شباهتش با شتر به این نام خوانده می‌شود در سال ۱۷۵۸ توسط لینه با نام علمی Struthiocamdus با پایه نام لاتین و یونانی Stutho camelus نامگذاری شد. این جانور به طبقه پرندگان تعلق داشته و یکی از پنج راسته متعلق به راسته سینه پهنان
(Ratitae or palaeognathae) محسوب می‌شوند . مشخصه اصلی آنها عدم قدرت پرواز بعلت دژ نر سانس یا فقدان کامل تاج سینه (carina) می‌باشد که ویژگی اخیر علت اطلاق Ratites به آنها شده است زیرا در ربان لاتین به کشتی فاقد لبه زیرین یا کلک Ratites می‌گویند.
راسته سینه پهنان شامل ۵ راسته زیر است:

۱. شترمرغها Stru thionitirms
۲. ری آ Rhea
۳. کاسوواری Casuari formes
۴. کیوی‌ها Kiwis
۵. تیناموس Tinamous
 شترمرغها در زیر راسته استروتیونی فرم‌ها، خانواده استروتیونیده (stru hionidae) جنس استروتیو (struthio) و گونه استروتیو کاملوس (S. camelus) قرار می‌گیرند.

استروتیو کاملوس شامل زیرگونه با نژاد‌های زیر است:

۱. استروتیو کاملوس استرالیس متعلق به آفریقای جنوبی S.C.oustralis
۲. استریوتیو کاملوس S.C.camelus که در طی قرن بیستم در آفریقای شمالی در معرض شکار و انقراض قرار گرفت.
۳. استروتیو کاملوس ماسائیکوس S.C.massaicus
۴. استروتیو کاملوس مولیبدو فانس S.C.molybdo phanes
۵. استروتیو کاملوس سیر یاکوس S.C.syriacus

زیرگونه‌های سیریاکوس که در بیابانهای سوریه و عربستان می‌زیسته اند بعلت شکار بی رویه در سال ۱۹۴۱ منقرض شده اند.
زیرگونه مولیبدوفانس متمایزترین و مشخص ترین زیرگونه بوده و برای پرورش و تولید از این زیرگونه استفاده بسیاری می‌شود.
برای اهداف تجاری عموماٌ از اصطلاحاتی نظیر گردن آبی، قرمز و گردن سیاه استفاده می‌شود.
گردن قرمزها به زیرگونه‌های کاملوس و ماسائیکوس تعلق دارند و اکثر زیرگونه‌های ماسائیکوس به آمریکا صادر شده اند و در نتیجه قسمت اعظم شترمرغهای این کشور را گردن قرمزها تشکیل می‌دهند.
گردن آبی‌ها شامل زیرگونه‌های مولیبدوفانس و استرالیبس می‌گردند.
شترمرغهای گردن سیاه که امروزه دارای بیشترین جمعیت در میان شترمرغهای پرورشی هستند نتیجه تلاقی زیرگونه‌های استروتیوکاملوس و استروتیو کاملوس استرالیس می‌باشند . این پرنده دارای قامتی کوچک، ساختاری خوب و توسعه یافته و پرهایی با کیفیت استثنایی می‌باشند که به علت زود اهلی شدن و سادگی پرورش مورد توجه قرار گرفته‌اند.
طی چند سال گذشته مزرعه داران سعی نموده‌اند تا با گرفتن هیبریدهایی از گردن سیاه، قرمز و آبی به پرندگانی با قابلیتهای بالای تولیدی دست پیدا نمایند.
در هنگام تهیه و خرید پرندگان مادر بایستی بدین نکته توجه کافی داشت که علاوه بر انتخاب نژادی مناسب و سازگار با محیط پرورشی در انتخاب مزرعه مادر تولیدکننده نیز توجه کافی مبذول گردد تا با خرید پرندگانی با قابلیتهای بالای ژنتیکی و ژنوتیپ برتر دارای گله ای خوب و مناسب از لحاظ کمیت و کیفیت تولید و بازدهی مناسب گردند.

  عوامل اقتصادی پرورش شترمرغ:
در سالهای اخیر توجه زیادی به پرورش شترمرغ شده است. نظر به اینکه عوامل اقتصادی یکی از ارکان هر حرفه‌ای را تشکیل می‌دهند. این حرفه نیز مستثنی نبوده و باید هزینه‌ها و درآمدها جهت برآورد اقتصادی ارزیابی شوند. همانند پرورش دامهای دیگر در اینجا نیز زمین یکی از محدودیت‌ها به حساب می‌آید. ولی در مقایسه با سایر دامها، پرورش شترمرغ به زمین کمتری نیاز دارد.
در روشهای بسته پرورش شترمرغ، برای هر 3 قطعه (1 نر و 2 ماده، یک تریو ) تنها به 1/0 هکتار زمین نیاز است.
هزینه‌ها: هزینه هایی که باید به حساب آیند شامل هزینه‌های ثابت (ساختمانها و تجهیزات) و هزینه‌های جاری مانند (خوراک، کارگر، تعمیرات، سوخت و ملزومات دامپزشکی) می‌باشند. برای تداوم و موفقیت پروژه، هزینه‌های جاری و بخشی از هزینه‌های ثابت باید بوسیله فروش هرسال یا هرسری جوجه یا تخم پوشش داده شوند. سود ناخالص به صورت تفاوت بین درآمدهای حاصل از فروش محصولات شترمرغ و سرشکنی روی هزینه‌های جاری محاسبه می‌شود، در حالیکه سود خالص تفاوت بین درآمد حاصل از فروش‌ها و جمع دو هزینه متغیر و ثابت است. هزینه استهلاک برای ساختمانها در 10 سال و برای تجهیزات در 6 سال محاسبه می‌شود. یا اینکه می‌توان برا ی هر دو مورد 8 سال در نظر گرفت. در نتیجه هزینه استهلاک به هزینه‌های جاری برای هرشترمرغ، اضافه می‌شود. برای پروژه‌های شترمرغ تفکیک هزینه‌های زیر تنها به عنوان یک راهنمای تقریبی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

  هزینه‌های ثابت:
- هزینه خرید شترمرغ‌ها (از جمله مولدهای تثبیت شده ( 3 یا 4 ساله ) )
- هزینه ساختمانها
- تولید مثل و پرورش برای شترمرغ بالغ
- جوجه‌کشی برای هر تخم
- هزینه تجهیزات
- هواکشها، مادرهای مصنوعی، نور و غیره برای هر شترمرغ بالغ
- تجهیزات جوجه کشی و تفریخ برای هر تخم
- هزینه حصار کشی (140 متر حصارکشی برای هر شترمرغ )
- هزینه تأسیسات کشتار
- کشتار کامل همراه سرد کردن، انجماد و بسته بندی برای سرانه ظرفیت (حداقل ظرفیت توصیه شده 50 قطعه در روز)
- هزینه‌های ثابت متفرقه برای شترمرغ بالغ
هزینه‌های جاری:
- هزینه خوراک : بالغین (7/3 کیلوگرم در روز برای هرشترمرغ) (در سال) شترمرغ‌های جوان (300 کیلوگرم مصرف خوراک تا یکسالگی)
هزینه کارگر
ـ کارگر غیر ماهر درسال
- برق
- مخارج دامپزشکی و درمانها
- هزینه‌های جاری هرشترمرغ بالغ درسال
- بیمه شترمرغ‌های بالغ (پوشش تمام خطرات) 12 درصد برای هرشتر مرغ درسال



  درآمدها:

درآمدها یا فروش‌هایی که از پرورش شترمرغ حاصل می‌شوند بسته به اندازه و محل پروژه و بازاریابی آن فرق می‌کند. برمبنای تحقیقات بازاریابی بین المللی، تفکیکی از تمام فروش‌های ممکن در پروژه‌های پرورش شترمرغ به شرح ذیل است:
- فروش تخم شترمرغ
- تخم‌های قابل جوجه‌کشی
- پوسته‌های خالی تخم
- فروش شترمرغ زنده
- جوجه‌های یک روزه
- جوجه‌های 3 ماهه
- جوجه‌های 6 ماهه
- شترمرغ‌های یک ساله
فروش محصولات شترمرغ: گوشت (کیلوگرم)، پوست (تخته)، پر (کیلوگرم)
عوامل بسیاری برمیزان سودآوری (بازگشت پول) پروژه‌های شترمرغ تأثیر می‌گذارند. ولی به هرحال، بازده تولید جزء اصلی موفقیت یک پروژه می‌باشد.
روشهای پرورش:
1 - باز
2- نیمه باز
3 - بسته

  مقید کردن و انتقال:
برای گرفتن شترمرغ به دو کارگر نیاز است که هریک کنار یکی از پاهای شترمرغ ایستاده و آن را از زیر شکم و روی دم نگهدارند. از یک عصای سرکج مخصوص گرفتن گردن برای پایین آوردن سراستفاده می‌شود. هنگامی که منقار به سطح زانو رسید منقار پایین را با قرار دادن انگشت شست در آن به سمت پایین نگه می‌دارند. این کار مانع برخورد از روبرو با پاهای شترمرغ می‌شود. شترمرغ در این وضعیت برای درمانهایی مانند برچسب زدن، دارو دادن، تزریق، خونگیری و معاینه نگه داشته می‌شود.
هنگام سوار کردن آنها به کامیون، ممکن است هل دادن آنها از پشت روی سطح شیبدار الزامی شود. شترمرغ‌های بالغ به کامیونهایی نیاز دارند که ارتفاع دیواره جانبی آنها 2/2 متر بوده و با سایبانی از جنس پارچه کنفی یا کرباس برای جلوگیری از آویزان شدن سرو گردن پوشانده شده باشد. کف کامیون معمولاً با ماسه، خاک یا علف و دیواره‌های جانبی با کیسه‌های پرشده از علف برای کم کردن صدمه به پرها و پوست پوشانده می‌شوند. پارتیشن‌هایی نیز داخل کامیون قرار داده می‌شوند که شتر مرغ‌ها را به گروههای 6 تایی تقسیم می‌کند و این کار مانع از دراز کردن پاهای شترمرغ و لگد شدن آنها می‌گردد.
روش باز:
نیاز به زمینی بزرگ به وسعت 40 هکتار است. غیر از هزینه خرید پرندگان که درتمام روشها معمول است، زمین مهم ترین نیاز عمده این روش است. شترمرغها تا حد امکان نزدیک زیستگاه طبیعی‌شان با حداقل دخالت انسان نگهداری شده و پرورش می‌یابند. مزیت اصلی روش باز، کاهش قابل توجه هزینه نگهداری شترمرغ‌های بالغ به مقدار زیاد است. همچنین در صورتی که شترمرغ‌ها خود تخمهایشان را جوجه‌کشی کنند، هزینه‌ای برای این کار صرف نشده و در نتیجه هزینه‌های تولید بسیار پایین خواهند بود. از معایب این روش عدم کنترل و شناسایی شترمرغ‌ها و تخمهای تولیدی است. میزان مرگ و میر و تلفات به ویژه در میان جوجه‌ها به دلیل شکار آنها توسط حیوانات شکارچی بالاست. ضمناً گرفتن شترمرغ‌ها بسیار مشکل و پرهزینه است.
روش نیمه باز:
محدوده مورد نیاز برای این روش از 20 تا 60 هکتار متغیر است. شترمرغ‌ها در چراگاههای نسبتاً کوچک یا اراضی تقریباً 8 تا 12 هکتاری نگهداری می‌شوند. آنها توانایی گردش آزاد در محدوده ای معین را داشته و لذا بخشی از احتیاجات تغذیه‌ای آنها از این طریق تامین می‌شود. محل‌های خوراک دادن باید نزدیک حصارکشی دور چراگاه ایجاد شوند تا قابلیت دسترسی به غذا افزایش و اضطراب ناشی از ورود مکرر افراد به داخل چراگاه کاهش یابد.
روش بسته :
محوطه مورد نیاز برای این روش به طور معمول کمتر از 20 هکتار است که به چراگاههای کوچکی هریک به وسعت 2-1 هکتار تقسیم شده است. این روش به علت نیاز کم به زمین مطلوب است. با این حال دو اشکال اصلی این روش عبارتند از:

                                    1ـ هزینه‌های بالاتر خوراک
                                    2ـ هزینه حصارکشی زیاد


سرمایه گذاری مالی برای هر واحد زمین در این روش بالاتر از دو روش دیگر است. با این حال مزایای استفاده از روش بسته بسیار زیاد بوده و بر معایب آن غلبه دارد.
مهمترین مزیت روش بسته آن است که کنترل کاملی بر تولید مثل از طریق ثبت دقیق تعداد تخمهای تولید شده توسط هر شترمرغ ماده و میزان باروری و جوجه درآوری وجود دارد. این رکوردها برای ارزیابی نهایی ارزش گله چه برای فروش مجدد، نگهداری برای تولید مثل ویا کشتار بسیار باارزشند. تولید مثل گزینشی شترمرغ‌ها بخوبی قابل انجام است. بعلاوه رکوردهای مصرف خوراک قابل نگهداری است و برای معاینه و مهار شترمرغ‌ها مشکلی وجود ندارد.

  رفتارشناسی:
- در محیط طبیعی شترمرغ در خارج از فصل تولید مثل گونه‌ای اجتماعی است و گروههایی از جنس و سنین مختلف را بویژه پیرامون چالابها تشکیل می‌دهد. در این محیط‌ها شترمرغ با انواع گوناگون حیوانات روبروست و معمولأ از برخورد نزدیک با سایر حیوانات پرهیز می‌کند و کمتر رفتار خشن نسبت به آنها ابراز داشته و در 75 درصد از موارد با چشم پوشی یا تحمل، با سایر حیوانات برخورد می‌کند.
- طبق تحقیقات انجام شده رفتار تمیز کردن پرو بال در طول صبح بیشتر از بعد از ظهر بوده برعکس حمام خاک در صبح خیلی کم انجام می‌شود اما در طول بعد از ظهر بتدریج بیشتر شده و هنگام غروب به حداکثر می‌رسد.
- رفتار رقص والتس که توسط شترمرغ‌ها ی در اسارت نیز اجرا می‌شود بیشتر هنگام خلاصی شترمرغ‌ها از ترس یا مدت کوتاهی پس از خروج آنها از محل نگهداری شبانه صورت می‌گیرد.
- هنگام خواب، شترمرغ‌های بالغ مایلند سرشان را بالا نگهدارند در حالیکه جوجه‌های جوان دوست دارند در وضعیت دمر بخوابند.
جوجه‌های پرورش یافته توسط شترمرغ‌های دایه، رفتارهای غیرعادی مثل خوردن چوب از خود نشان نمی‌دهند. از جمله رفتارهای ناشی از خوراک دادن غلط جوجه‌ها و واکنش در برابر عوامل محیطی خاص که عمدتاً شرایط زیر حد مطلوب پرورش است، می‌توان به نوک زدن به پنجه و سر و نیز پرکندن با منقار اشاره کرد.
طبق بررسی انجام شده جوجه‌ها به محرک سبز 10 برابر بیش از محرک سفید نوک می‌زنند. مدفوع‌خواری هم در حالت وحش و هم در اسارت در جوجه‌ها مشاهده شده است.